Συναντήσαμε τη Θεοδώρα Μαυρέλη, κλινικό εμβρυολόγο στο Γέννημα από το 2011

Τι ακριβώς εννοούμε όταν λέμε ‘κρυοσυντήρηση εμβρύων’;

Στην καθημερινότητα το λέμε και ‘κατάψυξη εμβρύων’. Εννοούμε τη διαδικασία κατά την οποία ‘παγώνουμε’ έμβρυα που δημιουργούνται από μια θεραπεία εξωσωματικής γονιμοποίησης για να τα χρησιμοποιήσουμε στο μέλλον. Είναι μια διαδικασία ρουτίνας στο εμβρυολογικό εργαστήριο.
Τα έμβρυα διατηρούνται μέσα σε παγιέτες (ειδικά ‘καλαμάκια’) με όλα τα στοιχεία της ασθενούς (όνομα, ημερομηνία γέννησης κλπ) και φυλάσσονται μέσα σε ειδικά δοχεία γεμάτα με υγρό άζωτο σε θερμοκρασία -196^oC.

Σε ποιες περιπτώσεις συστήνεται η κρυοσυντήρηση εμβρύων;

Σε 3 διαφορετικές περιπτώσεις:

1. Όταν έχουμε πλεονάζοντα έμβρυα μετά την εμβρυομεταφορά, δηλαδή όταν έχουμε περισσότερα έμβρυα καλής ποιότητας από όσα πρόκειται να μεταφερθούν. Οι εμβρυολόγοι κρίνουμε αν είναι κατάλληλα για κατάψυξη με βάση τη μορφολογία και το στάδιο ανάπτυξής τους. Ιδανικά θέλουμε να καταψύχουμε έμβρυα καλής ποιότητας που θα ‘αντέξουν’ τη διαδικασία κατάψυξης/απόψυξης, θα επιβιώσουν και θα διατηρήσουν τη δυναμική ανάπτυξης και εμφύτευσης.
2. Όταν είναι απαραίτητο για ιατρικούς λόγους, όπως σε περίπτωσεις που, είτε προγραμματισμένα είτε εκτάκτως, η  εμβρυομεταφορά πρέπει να γίνει σε επόμενο κύκλο και όχι αμέσως μετά την ωοληψία (π.χ. υστεροσκόπηση, υπερδιέγερση, ξαφνική ασθένεια της γυναίκας κ.ά).
3. Σε περίπτωση που ένα ζευγάρι προσπαθεί, είτε με φυσικούς κύκλους είτε λόγω χαμηλής ανταπόκρισης των ωοθηκών, να συλλέξει περισσότερα από ένα έμβρυα. Τότε, το έμβρυο από κάθε κύκλο μπορεί να καταψυχθεί και η εμβρυομεταφορά προγραμματίζεται όταν υπάρχει ο κατάλληλος αριθμός εμβρύων.

Είναι πολύ σημαντικό να αναφερθεί ότι απαραιτήτως το ζευγάρι πρέπει να υπογράψει την αντίστοιχη συναίνεση πριν προχωρήσουμε στην κατάψυξη των εμβρύων.

Ποια είναι τα πλεονεκτήματα της κατάψυξης;

Όταν υπάρχουν πλεονάζοντα έμβρυα, με την κατάψυξη έχουμε τη δυνατότητα να τα χρησιμοποιήσουμε στο μέλλον, για ένα ακόμα παιδί, αν η τρέχουσα θεραπεία είναι επιτυχής και η ασθενής μείνει έγκυος ή για μια επόμενη προσπάθεια σε περίπτωση αποτυχίας και μάλιστα χωρίς να χρειαστεί η ασθενής να πάρει φάρμακα και να κάνει τη διαδικασία από την αρχή (διέγερση ωοθηκών, ωοληψία κλπ).
Η εμβρυομεταφορά μετά την απόψυξη είναι μια πολύ απλή διαδικασία για την ασθενή κατά την οποία απλά πρέπει να προετοιμαστεί το ενδομήτριο, για να είναι δεκτικό προς τα έμβρυα.

Τα έμβρυα επηρεάζονται από την κατάψυξη; Για πόσα χρόνια μπορούν να διατηρηθούν;

Ουσιαστικά όχι, γιατί για αυτά πραγματικά ‘παγώνει ο χρόνος’. Τα έμβρυα δεν επηρεάζονται από το χρόνο παραμονής τους στην κατάψυξη, μόνο από τη διαδικασία κατάψυξης/απόψυξης.
Τα τελευταία χρόνια χρησιμοποιούμε αποκλειστικά τη μέθοδο της υαλοποίησης (vitrification), η οποία σε συνδυασμό με τα αυστηρά κριτήρια που χρησιμοποιούμε για να αξιολογούμε ποια έμβρυα είναι κατάλληλα για κατάψυξη, εξασφαλίζει πολύ υψηλά ποσοστά επιβίωσης. Στο εργαστήριό μας το ποσοστό επιβίωσης φτάνει το 98%.
Σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία, το μέγιστο χρονικό διάστημα διατήρησής τους είναι τα 10 έτη. Μετά την ολοκλήρωση της πρώτης πενταετίας κι εφόσον το επιθυμεί το ζευγάρι μπορεί, με γραπτή αίτηση προς τη Μονάδα, να παρατείνει το χρόνο διατήρησης για άλλα 5 έτη.

Τι γίνεται αν ένα ζευγάρι τελικά δε χρειαστεί τα κατεψυγμένα έμβρυά του;

Αν το ζευγάρι δεν επιθυμεί την περαιτέρω διατήρηση των εμβρύων τους στην κατάψυξη, τότε, σύμφωνα με τη νομοθεσία, υπάρχουν τρείς επιλογές: καταστροφή, ανώνυμη δωρεά σε άλλους ασθενείς ή δωρέα για ερευνητικούς σκοπούς. Και στις τρεις περιπτώσεις το ζευγάρι (και οι 2 σύζυγοι/σύντροφοι) πρέπει να υπογράψουν από κοινού την αντίστοιχη έγγραφη συναίνεση.

Τι θα συμβουλεύατε τα ζευγάρια που ξεκινάνε τώρα τη θεραπεία τους;

Συνήθως τα ζευγάρια περιμένουν με αγωνία να τους ενημερώσουμε αν υπάρχουν έμβρυα κατάλληλα για κρυοσυντήρηση και ίσως να το θεωρούν δεδομένο. Το ζευγάρι πρέπει να έχει ρεαλιστικές προσδοκίες και η σωστή ενημέρωση από τους εμβρυολόγους και το θεράποντα γιατρό παίζει πολύ σημαντικό ρόλο σε αυτό.
Αυτό που θα πρέπει να είναι ξεκάθαρο είναι ότι μετά την ολοκλήρωση της εμβρυομεταφοράς, δεν είναι βέβαιο ότι οπωσδήποτε θα υπάρχουν έμβρυα κατάλληλα για κατάψυξη. Η κατάψυξη εμβρύων δεν είναι ο κανόνας, είναι συχνή, αλλά δεν είναι το σύνηθες.
Τα ζευγάρια που δεν έχουν έμβρυα για κατάψυξη δεν πρέπει να απογοητεύονται σε καμία περίπτωση. Το σημαντικό είναι να έχουμε καλά έμβρυα προς εμβρυομεταφορά και να έχουμε θετικό αποτέλεσμα στην τρέχουσα προσπάθεια.
Πιστεύω ότι ο πιο σωστός τρόπος για να δούμε την κατάψυξη εμβρύων είναι να θεωρήσουμε ότι πρόκειται για ένα ‘bonus’ στη θεραπεία. Στα ζευγάρια που έχουν την τύχη να έχουν πλεονάζοντα έμβρυα καλής ποιότητας, συστήνουμε να επιλέγουν να προχωρήσουν στην κατάψυξή τους γιατί αυτό ουσιαστικά δίνει μια δεύτερη ευκαιρία στη θεραπεία τους.