Τα γυναικεία ωάρια παράγονται από τις δύο ωοθήκες που βρίσκονται δίπλα στις σάλπιγγες στην περιοχή της πυέλου.
Οι γυναίκες γεννιούνται με περισσότερα από 3.000.000 ωοθυλάκια. Κατά την εφηβεία, ο αριθμός των ωοθυλακίων μειώνεται στα 400.000 και από αυτά μόνο 400 εξελίσσονται σε ωάρια ικανά για γονιμοποίηση. Συνήθως, μία γόνιμη γυναίκα παράγει ένα ωάριο κατά την διάρκεια κάθε κύκλου. Συνεπώς, τα 400 ωάρια αντιστοιχούν σε 400 φυσιολογικούς κύκλους που αναμένεται να έχει κάθε γυναίκα κατά την διάρκεια της ζωής της.
Για την ωρίμανση του ωοθυλακίου και κατ’ επέκταση την απελευθέρωση του ωαρίου απαιτούνται περίπου δύο εβδομάδες. Στην αρχή της περιόδου, ο υποθάλαμος του εγκεφάλου ενεργοποιεί την υπόφυση, έναν αδένα στον εγκέφαλο, η οποία με τη σειρά της απελευθερώνει την θυλακιοτρόπο ορμόνη (FSH), η οποία στη συνέχεια διεγείρει τις ωοθήκες για την παραγωγή και ωρίμανση ενός ή και περισσοτέρων ωοθυλακίων. Τα ωοθυλάκια κατά την διάρκεια της ωρίμανσής τους παράγουν οιστρογόνα. Η αύξηση των οιστρογόνων επιφέρει έναν αρνητικό έλεγχο στην παραγωγή της FSH, με αποτέλεσμα την πτώση της παραγωγής της. Αυτή η πτώση στην τιμή της FSH επιτρέπει σε ένα μόνο από τα ωοθυλάκια να συνεχίσει την ωρίμανσή του έως τα τελικά στάδια.
Ταυτόχρονα, η συνεχιζόμενη αύξηση των οιστρογόνων ερεθίζει την υπόφυση, ως προς την παραγωγή μιας άλλης ορμόνης, της ωχρινοποιητικής (LH). Σε έναν φυσιολογικό κύκλο 28 ημερών, η ξαφνική αύξηση της LH την 12η περίπου ημέρα, βοηθά το ωοθυλάκιο να ωριμάσει και να απελευθερώσει το ωάριο (ωορρηξία). Η ωορρηξία επιτυγχάνεται 36 ώρες μετά την αύξηση της LH. Αμέσως μετά την απελευθέρωσή του, το ωάριο εισέρχεται στις σάλπιγγες όπου και επιτυγχάνεται η γονιμοποίηση. Μετά την ωορρηξία το άδειο ωοθυλάκιο μετατρέπεται σε μία κύστη που ονομάζεται ‘κύστη ωχρού σωματίου’. Η κύστη ωχρού σωματίου είναι ιδιαίτερα σημαντική καθώς παράγει ορμόνες, όπως την προγεστερόνη, η οποία μαζί με τα οιστρογόνα ωριμάζει το ενδομήτριο, δηλαδή το εσωτερικό τοίχωμα της μήτρας, για την εμφύτευση του γονιμοποιημένου ωαρίου.
Εάν το ωάριο δεν γονιμοποιηθεί, η προγεστερόνη πέφτει σταδιακά και η παρατεινόμενη πτώση της δημιουργεί την απόπτωση της εξωτερικής στοιβάδας του ενδομητρίου και 14 ημέρες αργότερα η έμμηνος ρύση (περίοδος) ξεκινά.
Σε έναν κύκλο 28 ημερών, η ωορρηξία υπολογίζεται ότι γίνεται τη 14η ημέρα. Πάντα η ωορρηξία συμβαίνει 14 ημέρες πριν την περίοδο, άρα π.χ. μια γυναίκα με κύκλο 26 ημερών υπολογίζουμε ότι κάνει ωορρηξία τη 12η ημέρα. Οι γόνιμες μέρες είναι οι μέρες κατά τις οποίες είναι πιθανόν να συμβεί γονιμοποίηση και να μείνει έγκυος μια γυναίκα εφόσον έχει ελεύθερες επαφές.