Τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότερες γυναίκες αποφασίζουν να κάνουν κατάψυξη ωαρίων.

Συναντήσαμε την Εμμανουέλα Μήτση, κλινικό εμβρυολόγο στο Γέννημα IVF από το 2008

Γιατί να κάνει μια γυναίκα κατάψυξη ωαρίων;
Για μένα η σωστή απάντηση είναι ‘για να διατηρήσει τις επιλογές της’. Η πλειοψηφία μάλλον των ασθενών που προχωρούν στη θεραπεία το αποφασίζουν για κοινωνικούς λόγους. Προτιμούν να δώσουν προτεραιότητα στα επαγγελματικά τους, ίσως, είτε σε αυτή τη φάση δεν μπορούν οικονομικά να στηρίξουν τη δημιουργία οικογένειας, αλλά θα ήθελαν να αποκτήσουν παιδιά στο μέλλον. Κάποιες δεν έχουν βρει ακόμα τον κατάλληλο σύντροφο. Ή υπάρχουν διάφοροι άλλοι προσωπικοί λόγοι.
Βέβαια, υπάρχουν οι γυναίκες που προχωρούν σε κατάψυξη ωαρίων γιατί πρόκειται να κάνουν χημειοθεραπεία ή ακτινοθεραπεία, δηλαδή θεραπείες που επηρεάζουν αρνητικά τις ωοθήκες. Αυτές οι ασθενείς είναι μια πολύ διαφορετική ομάδα ασθενών, καθότι οι λόγοι είναι καθαρά ιατρικοί, όχι κοινωνικοί.

Ιατρικά, είναι πιο σωστό να γίνει σε μικρότερη ηλικία, πχ στα 30, από το να γίνει ‘αναγκαστικά’ στα 40. Όσο μεγαλώνει μια γυναίκα ξέρουμε ότι μειώνονται τα αποθέματα των ωοθηκών σε ωάρια (ο αριθμός τους) καθώς και η ποιότητά τους. Το σημαντικό είναι για εμάς τις γυναίκες να ενημερωνόμαστε σωστά για τη γονιμότητά μας και να γνωρίζουμε τις επιλογές μας.

Τι συμβαίνει την ημέρα της ωοληψίας;
Το επιθυμητό σε έναν κύκλο για κατάψυξη ωαρίων είναι να πάρουμε περισσότερα ωάρια από το ένα του φυσικού κύκλου. Για αυτό το λόγο γίνεται διέγερση των ωοθηκών, συνήθως με ενέσιμα φάρμακα για 10-12 ημέρες. Το ιδανικό αποτέλεσμα είναι περίπου 10-12 ωάρια κατά μέσο όρο προκειμένου να έχουμε μια ρεαλιστική ελπίδα για εγκυμοσύνη στο μέλλον με αυτά τα ωάρια.
Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η κατάψυξη ωαρίων είναι ‘μισή εξωσωματική’. Αυτό το λέμε γιατί γίνονται βήματα ίδια με αυτά της εξωσωματικής, όπως η διέγερση των ωοθηκών και η ωοληψία, αλλά δεν ολοκληρώνεται με την εμβρυομεταφορά και η γυναίκα δε μένει έγκυος άμεσα. Η θεραπεία ολοκληρώνεται την ημέρα της ωοληψία, οπότε και τα ωάρια συλλέγονται από το γιατρό. Στη συνέχεια, στο εργαστήριο, εμείς οι εμβρυολόγοι κάνουμε τον καθαρισμό, την αξιολόγηση και την κατάψυξη των ωαρίων.

Η κατάψυξη γίνεται με τη μέθοδο της υαλοποίησης (vitrification). Είναι η πιο εξελιγμένη τεχνολογία κατάψυξης, η οποία προστατεύει τα ωάρια και δίνει καλύτερα ποσοστά βιωσιμότητας στην απόψυξή τους.
Τα ωάρια διατηρούνται στους -196oC μέσα σε ειδικά ‘καλαμάκια’ σε δοχείο με υγρό άζωτο. Κάθε ασθενής έχει τη δικιά της ταυτοποιημένη θέση και όλα τα ‘καλαμάκια’ φέρουν τα στοιχεία της. Με βάση τη νομοθεσία, τα ωάρια μπορούν να διατηρηθούν σε κατάψυξη για 10 χρόνια ή μέχρις ότου η ασθενής να γίνει 50, ό, τι έρθει πρώτο. Για αυτό το διάστημα, η ποιότητά τους παραμένει αναλλοίωτη. Με λίγα λόγια, ‘παγώνουμε το χρόνο’ και τα ωάρια διατηρούν την ηλικία που είχε η γυναίκα την ημέρα της ωοληψίας. Στην ουσία, η ασθενής μεγαλώνει σε ηλικία, αλλά τα ωάριά της όχι.

Κάτι που θα ήθελα να τονίσω είναι ότι πολλές γυναίκες έχουν τη λανθασμένη εντύπωση ότι 1 ωάριο = 1 μωρό. Δεν είναι όμως έτσι, γιατί δεν λειτουργεί το σώμα μας έτσι. Από τα 10 ωάρια, στατιστικά 1 μόνο είναι ‘καλό’ και μπορεί να δώσει εγκυμοσύνη. Αν το σκεφτείτε, όταν μια γυναίκα προσπαθεί να μείνει έγκυος, ξέρει ότι αυτό μπορεί να μη γίνει από τον πρώτο μήνα. Η εγκυμοσύνη δεν έρχεται κάθε μήνα που το ζευγάρι έχει ελεύθερες επαφές. Η κάθε γυναίκα που ενδιαφέρεται για να κάνει κατάψυξη ωαρίων θα πρέπει να ενημερώνεται από το γιατρό της και τη μονάδα για αυτά τα στατιστικά δεδομένα εξ αρχής.

Μετά το πέρας της διαδικασίας, η ασθενής μπορεί να φύγει και να πάει στο σπίτι να ξεκουραστεί. Εμείς από το εργαστήριο θα επικοινωνήσουμε μαζί της τηλεφωνικά και θα την ενημερώσουμε όταν ολοκληρώσουμε την κατάψυξη. Επίσης, αν το θέλει, θα της στείλουμε με email τη γραπτή αναφορά μας.

Ένας κύκλος για κατάψυξη είναι αρκετός ή χρειάζεται κάτι παραπάνω;
Συνήθως είναι αρκετός. Αυτό εξαρτάται από την ηλικία της γυναίκας, το ορμονικό της προφίλ και τελικά πόσα ωάρια πήραμε στην ωοληψία και ήταν κατάλληλα για κατάψυξη. Σε περίπτωση που είναι λίγα, με το γιατρό θα συστήσουμε να γίνει επανάληψη της θεραπείας δεύτερη ή και τρίτη φορά. Μετά από την κατάλληλη συμβουλευτική, η απόφαση είναι της ασθενούς αποκλειστικά ανάλογα με το πλάνο και τη σκέψη της για τη ζωή της. Εμείς αντιμετωπίζουμε την κάθε γυναίκα ξεχωριστά, εξατομικευμένα και της προτείνουμε το καλύτερο πλάνο για αυτήν.

Παρατηρείς διαφορές στις ασθενείς που κάνουν ωοληψία για κατάψυξη ωαρίων και σε αυτές που κάνουν εξωσωματική;
Αυτές που έρχονται για κατάψυξη νιώθουν ότι προσφέρουν κάτι στον εαυτό τους, κάποιοι μπορεί να το θεωρήσουν και πολυτέλεια. Δεν έχουν άμεσο στόχο τη δημιουργία οικογένειας, δεν προσπαθούν τώρα για μωρό, αλλά κάνουν κάτι για το μέλλον τους, κάτι σαν ασφάλεια ζωής. Η κατάψυξη ωαρίων είναι μια πράξη φροντίδας που κάθε γυναίκα μπορεί να προσφέρει στον εαυτό της – με την ίδια φροντίδα αγκαλιάζουμε κι εμείς αυτές τις γυναίκες.

Τι γίνεται όταν η ασθενής αποφασίσει να χρησιμοποιήσει τα κατεψυγμένα ωάρια για να μείνει έγκυος;
Σε αυτή την περίπτωση, προχωράμε κατευθείαν στη γονιμοποίηση με το σπέρμα του συντρόφου/συζύγου και μάλιστα με τη μέθοδο της μικρογονιμοποίησης. Τότε δημιουργούνται έμβρυα που παραμένουν στο εργαστήριο σε ελεγχόμενες ιδανικές συνθήκες μέχρι την ημέρα της εμβρυομεταφοράς. Η πιθανότητα γονιμοποίησης των ωαρίων και εξέλιξης των εμβρύων δε διαφέρει σε σχέση με τα ‘φρέσκα’ ωάρια.

Τι γίνεται αν μια γυναίκα δε χρειαστεί τα ωάριά της, π.χ. αν μείνει έγκυος μόνη της;
Συχνά-πυκνά ακούμε με μεγάλη χαρά για ασθενείς που κατέψυξαν ωάρια ότι απέκτησαν μωράκι με φυσιολογική σύλληψη. Σε αυτή την περίπτωση, μπορεί τα κατεψυγμένα ωάρια να παραμείνουν στην κατάψυξη προκειμένου το ζευγάρι να τα χρησιμοποιήσει, αν χρειαστεί, για να αποκτήσουν ένα δεύτερο μωρό. Υπάρχουν βέβαια και γυναίκες που αποφάσισαν να τα χρησιμοποιήσουν και να προχωρήσουν στη δημιουργία οικογένειας μόνες τους με τη χρήση δωρεάς σπέρματος.
Αν η ασθενής δεν χρειάζεται πια τα ωάριά της, υπάρχουν 2 επιλογές: η καταστροφή ή η δωρεά τους, πάντα σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία.

Με βάση την εμπειρία σου, τι προσφέρει η κατάψυξη ωαρίων στις γυναίκες;
Με βάση την επαγγελματική και προσωπική μου εμπειρία, στην αρχή μπορεί οι ασθενείς να νιώθουν φόβο για τη διαδικασία και άγχος για το αποτέλεσμα. Τελικά όμως είναι μια ουσιαστικά ανώδυνη διαδικασία που μόνο θετικά μπορεί να προσφέρει, τόσο για τη διατήρηση της γονιμότητάς όσο και για την ψυχολογία της γυναίκας. Οι ασθενείς μας μας λένε κάποιες χαρακτηριστικές φράσεις: ‘έφυγε ένα βάρος από πάνω μου, δεν αγχώνομαι πλέον που περνάει ο χρόνος, δε νιώθω χρονική πίεση να κάνω επιλογές για τις οποίες δεν είμαι έτοιμη, έχω πια τον έλεγχο της γονιμότητάς μου και της ζωής μου, έκανα ένα δώρο στον εαυτό μου, έχω ένα ‘δίχτυ ασφαλείας’. Αυτό νομίζω ότι είναι το σημαντικότερο όφελος.